6 thg 6, 2012
Tác giả Chris Yew (www.guppiesonli.com)
Cho đến tận bây giờ cũng chưa có một định
nghĩa rõ ràng về thể loại Plakat cảnh truyền thống (Traditional Show Plakat).
Cũng không hề có bất kỳ tiêu chí đánh giá nào về Plakat cảnh cũng như Plakat cảnh
truyền thống.
Từ Plakat xuất phát từ tiếng Thái Plakad có
nghĩa là cá đá và không thực sự giới hạn cho một dòng Betta nào. Plakad có thể
là cá hoang dã hay cá thuần dưỡng.
Mục đích của bài viết này là để định nghĩa về
Plakat cảnh truyền thống chứ không phải về dòng cá để đá độ. Trước khi chúng ta
tìm hiểu như thế nào là Plakat cảnh, hãy thử tìm hiểu về các dòng cá dùng để đá
độ. Chúng được lai tạo một cách cẩn trọng và dùng vào mục đích chiến đấu.
Có hai dòng Plakad hoang dã gọi là Plakad Pah
và Plakad Lukmoh. Chúng thường được tìm thấy ngoài môi trường tự nhiên như ao hồ
và các ruộng lúa.
Plakad Pah được tìm thấy ở hầu hết mọi nơi ở
Thái Lan, chúng có thân dài và đá không bền. Plakad Lukmoh không có ngoài tự
nhiên vì chúng được lai tạo trong môi trường nuôi dưỡng và đá dai hơn Plakad
Pah.
Ảnh một con Plakah Pah.
Một số người lai Plakad Lukmoh với Plakad Pah
và gọi chúng là “Sangasi” (nghĩa là “cá lai”) hay ngắn gọn là
"Plasang". Những con cá lai này đá không bền như Plakad Lukmoh và được
lai tạo để đá với Plakad Pah, chúng cũng trông rất giống với Plakad Pah.
“Plakad” ở đây nghĩa là cá đá (tức là dùng để
đá độ) và rất phổ biến ở mọi vùng tại Thái Lan cũng như những nước châu Á khác.
Một vài loại Plakad được sử dụng để đá như Betta imbellis, Betta smaragdina và
Betta sp. “Mahachai”. Chúng cũng được lai tạp để cải thiện kỹ năng chiến đấu và
rồi tất cả đều trở thành cá lai.
Betta imbellis, Betta smaragdina và Betta sp.
“Mahachai” thường được xếp vào thể loại Cá hoang dã thay vì thể loại Plakat
trong các cuộc triển lãm cá cảnh. Chúng ta cũng không nên lẫn lộn Plakat với
Plakad vì Plakad là thứ cá dùng để đá độ.
Giống Plakad được lai tạo từ cá hoang dã dùng
để đá độ và trong tiếng Thái, chúng được gọi là “Plakat Morh”.
Có 4 dạng Plakad được lai tạo với mục đích đá
độ.
1. Dạng bản lóc với thân dài và đầu tròn như
rắn – Plachon
Đây là dạng cá đá rất phổ biến vì chúng đá rất
nhanh, răng sắc và hung dữ. Nhiều nhà lai tạo vẫn phát triển dòng cá thân dài
này.
Plachon
2. Dạng bản rô với thân và đầu ngắn – Plamor
Dạng này có thân ngắn và dầy nếu nhìn từ phía
trên. Chúng đá rất chậm tuy nhiên vảy lại rất cứng nên có thể chịu đựng được
các cú cắn mạnh.
Plamor
3. Dạng bản thát lát với thân dài và miệng sắc
– Plakrai
Dạng này đá rất nhanh và răng cực kỳ sắc bén.
Chúng trông rất mảnh mai khi quan sát từ phía trên, vây hậu môn và kỳ dài. Một
số con được gọi là “đầu muỗng” (spoon head) vì có cái miệng vẩu và thân dài.
Plakrai
4. Cá lai – Plasang
Như đã nói ở trên, cá lai là cá lai giữa cá
hoang dã với Plakad thuần dưỡng để cải thiện kỹ năng chiến đấu.
Plasang
Theo tôi, Plasang thường được sử dụng trong
các cuộc triển lãm cá cảnh ở thể loại Plakat cảnh truyền thống. Tôi thích loại
Plasang bởi vì chúng “tổng hợp tất cả các ưu điểm của các loại kể trên”. So với
cá đá truyền thống, Plakat cảnh truyền thống ngày nay được lai tạo với vô số
màu sắc.
Chúng ta cũng nên phân biệt các giống Plakat
mới được lai tạo từ năm 2002. Những nhà lai tạo lai những con Plakat cảnh truyền
thống với các giống cá cảnh đuôi dài như Halfmoon, Crowntail và cả Imbellis để
tạo ra những giống có đuôi rất đẹp. Tốt nhất nên gọi chúng là dạng Betta đuôi
ngắn và có lẽ không nên coi chúng như Plakat cảnh truyền thống tuy rằng cả hai
loại đều đẹp.
Ví dụ về Betta đuôi ngắn: Betta Halfmoon đuôi
ngắn và Betta Crowntail đuôi ngắn.
Theo tôi, một con Plakat truyền thống lý tưởng
phải như thế này:
Sau đây là một số tiêu chuẩn đánh giá chính đối
với thể loại Plakat cảnh truyền thống: chiều dài thân ngắn hơn 5 cm, độ rộng
thân khoảng 1.5 cm, đuôi hình con át bích và xòe đủ 180 độ, cạnh đuôi tròn, điểm
nhô ra của vây lưng hơi cao hơn điểm cao nhất của đuôi, vâu hậu môn kéo dài quá
điểm thấp nhất của đuôi, hai kỳ đều nhau và kéo dài.
Hình dạng đuôi
Từ trái sang phải: dạng át bích, dạng tròn
hay quạt và cuối cùng là dạng răng cưa.
Các dạng đuôi bên trái và ở giữa được chấp nhận
nhưng dạng át bích được ưa thích hơn. Dạng răng cưa bên phải không được chấp nhận.
Phần rìa ngoài vây đuôi nên trơn tru.
Góc đuôi
Góc đuôi xòe đủ 180 độ được ưa chuộng hơn là
góc đuôi nhỏ. Những dạng đuôi xòe quá 180 độ (over halfmoon, OHM) không được ưa
chuộng trong thể loại Plakat cảnh truyền thống.
Cạnh đuôi
Cạnh đuôi tròn được ưa chuộng hơn là cạnh
đuôi thẳng như hình chữ D.
Tia đuôi
Tia đuôi phân nhánh làm 2, phân nhánh làm 4
hay nhiều hơn không được ưa chuộng.
Hình dạng vây lưng
Vây lưng giống như hình ở giữa và bên trái được
ưa chuộng hơn. Vây lưng có góc nhọn P nhô ra ở phía trên đỉnh T mà không nên dịch
sang hai bên được ưa chuộng. Vành ngoài vây lưng trơn tru như hình bên trái được
chuộng hơn ở giữa và bên phải.
Vây hậu môn
Nên có hình thang và phần chóp phải kéo dài
quá điểm thấp nhất của đuôi B. Hình ở giữa và bên phải không được chấp nhận.
Vây ngực hay kỳ
Vây ngực dài (trái) và vây ngực ngắn (phải).
Một cặp vây ngực đều và dài thì được ưa chuộng
hơn so với vây ngực ngắn và không đều. Vây ngực nên dài và cứng thay vì ngắn và
dày.
Hình dạng chung
Cả hai con ở trên đều có thể xếp vào loại
Plakat cảnh truyền thống nhưng con bên trái đạt tiêu chuẩn hơn con bên phải.
Bây giờ bạn có thể thấy Plakat cảnh truyền thống trông tương tự với Plasang như
thế nào. Một điểm nữa cần nói rõ là cá đuôi kép không được chấp nhận như Plakat
cảnh truyền thống, tốt nhất là nên xếp chúng vào thể loại cá Betta đuôi ngắn.
Ghi chú (VNRD)
Khi phân biệt những con Plakat cảnh truyền thống
với cá dùng để đá độ, tác giả đã tham khảo tài liệu của tác giả Thái Lan Precha
Jintasaerewonge (xem ở đây). Theo tôi Plakat cảnh truyền thống là những con mà
Precha gọi là Fancy Betta, tức những con cá được lai tạo với mục đích làm cảnh.
Chris Yew đã nhầm lẫn khi nói rằng có 4 loại cá đá độ, đó là các dạng cá đá điển
hình chỉ tồn tại trên lý thuyết mà thôi và cá đá trên thực tế thường là dạng tổng
hợp của các dạng điển hình trên. Cặp mắt chuyên nghiệp sẽ phân tích được cái đầu
nó giống dạng nào, cái thân của nó giống dạng nào… từ đó đoán được cách đá của
con cá và quyết định có nên đem cá của mình đá với nó hay không. Dù vậy, mục
đích chính của bài này cung cấp những thông tin quan trọng cho việc đánh giá một
con Plakat cảnh truyền thống (Traditional Show Plakat) tức giống cá nuôi làm cảnh.
(Tham khảo thêm về Plakat cảnh hiện đại - tức Modern Show Plakat ở đây và ở đây
nữa)
(Sưu tầm)
